وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی

ژئوپلیتیک کریدورها و رقابت کشورهای همسایه با ایرانسیدهادی زرقانیدانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهدمعصومه قلی زادهدانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهددومین همایش بین المللی و چهارمین همایش ملی توسعه پایدار دریا محورچکیده:امروزه در جهان شبکه ای، مسیرها و کریدورهای ارتباطی هم در عرصه فضای جغرافیایی چه در خشکی، دریا و هوا و هم در فضای مجازی و عرصه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی و اتصال مراکز مالی جهان، از اهمیت زیادی برخوردار است. ایران کشوری است که از موقعیت استراتژیک چهارراهی و گذرگاهی برخوردار است و در طی تاریخ نیز از فرصت های این موقعیت مناسب در قالب مسیرهای سنتی مانند جاده ابریشم بهره برده است. در طی سه دهه اخیر نیز موقعیت ایران در قالب کریدورهای ارتباطی شمال-جنوب، شرق به غرب و ....مطرح بوده است. با توجه به وجود برخی چالش ها و موانع، به تدریج برخی کشورهای همسایه به عنوان مسیرهای جایگزین در برخی زمینه ها مطرح شده و جای ایران را گرفتند که به عنوان نمونه می توان به جایگزینی مسیر انرژی باکو-جیحان به جای مسیر جغرافیایی تر خزر-خلیج فارس و یا انتقال مسیر ترانزیت هوایی از ایران به کشورهای ترکیه، امارات و اخیرا ترکمنستان اشاره کرد. تجهیز سواحل و بنادر یکی از مهمترین پیش نیاز های اتصال یک کشور به کریدورهای بین المللی است. اخیرا کشور عراق با سرمایه گذاری عظیمی قصد تجهیز و بهره برداری از بندر فاو به عنوان یک حلقه اصلی در اتصال به کریدورهای جدید بین المللی از این مسیر را دارد. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به منابع معتبر به دنبال بررسی و تبیین مفهوم «ژئوپلیتیک کریدورها» و رقابت کشورهای همسایه ایران برای اتصال به کریدورهای بین المللی و به حاشیه رفتن مو وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...ادامه مطلب

نقش و جایگاه سواحل مکران و بندر چابهار در طرح های نوین تجارت دریاییسید هادی زرقانی .دانشیار جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهداولین همایش ملی آمایش سرزمین با تاکید بر دریا، بنادر و سواحلچکیده:جهان در قرن بیست و یک ماهیتی شبکه ای پیدا کرده است و شبکه های ارتباطی چه در حوزه فناوری های ارتباطات و اطلاعاتوچه شبکه های حمل و نقل دریایی، ریلی و زمینی نقش بسیار مهم و وروزافزونی یافته اند.در این جهان شبکه ای برخی مناطق در جهان به دلیل موقعیت »گذرگاهی- چهار راهی« از نقش و جایگاه مهمی برخوردارند و به مثابه یک گره گاه و کانون موجب اتصال شبکه های ارتباطی می شوند. به عنوان نمونه می توان به سواحل مکران و چابهار اشاره کرد که به مثابه گنجینه های پنهان و مغفول ایران، دارای موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئو استراتژیکی کم نظیری هستند.این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای به دنبال بررسی و واکاوی نقش سواحل مکران و به ویژه چابهار در طرح های نوین ارتباطی به ویژه در حوزه تجارت دریایی است.یافته های پژوهش نشان می دهد،ایجاد زیرساخت های مناسب بندری و استفاده از قابلیت های این سواحل؛ علاوه بر اینکه موجب گسترش تجارت دریایی در این منطقه می شود و افزایش سطح شاخص های توسعه یافتگی در این منطقه محروم را به دنبال دارد.در طرح های نوین تجارت دریایی نیز نقش و جایگاه مهمی خواهد داشت. به عبارت دقیق تر، این سواحل گرهگاه و هاب منطقه ای مناسبی برای طرح های ارتباطی منطقه ای مانند طرح کریدور شمال- جنوب و اتصال کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به آبهای آزاد است. علاوه بر این، تکمیل کننده مسیر جاده ابریشم دریایی چین است و همچنین می تواند ارتباط دهنده مسیر جاده ابریشم دریایی به مسیر جاده ا وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...ادامه مطلب

سید هادی زرقانی. دانشیار جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهد مجله علوم و فنون مرزی.دوره 12. شماره 3. آبان 1402 چکیده : امنیت مرزی عبارت از صیانت از خطوط مرزی در مقابل تعرضات احتمالی و جلوگیری از هر گونه اعمال خلاف قانون در طول مرز و مناطق مرزی یک کشور و قانونی کردن تردد اشخاص و حمل و نقل کالا از طریق دروازه های مجاز مرزی است. استقرار امنیت در مرز و مناطق مرزی از جمله دغدغه های اصلی کشورها به ویژه در جهان پر تهدید امروز است و حکومت ها برای رسیدن به این هدف رویکرد ها، سیاست ها، اقدامات و روش های مختلفی را مد نظر قرار می دهند. مفهوم«امنیت پایدار» از پاردایم ها و رویکرد های جدید امنیتی است که در حوزه های مختلف از جمله امنیت مرز و مناطق مرزی مطرح است. در واقع ا«منیت پایدار»، رهیافتی است که در مطالعات نوین امنیتی به عنوان جایگزین پاردایم کنترل مطرح می شود و بر این مفروضه استوار است که برای استقرار امنيت بايستی به جاي برخورد با جرم و مجرم با زمينه ها و بسترهاي جرم زا مقابله كرد. اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي و با استناد به منابع معتبر به دنبال بررسي و تبيين الزامات و ملاحظاتي است كه در استقرار امنيت در مرز و مناطق مرزي در چارچوب پاردايم «امنيت پايدار» مطرح است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که استقرار امنیت پایدار در مرز و مناطق مرزی مستلزم رویکردهای پیشگیرانه، ایجابی، همه جانبه، اجتماع محور، مشارکت محور، آسایش بخش و معنا گرا است و بر اساس این پاردایم، امنیت مرز با اولویت تامین امنیت مرزنشینان حاصل می شود. برای دسترسی به اصل مقاله اینجا کلیک کنیدنوشته شده توسط سید هادی زرقانی در یکشنبه پانزدهم بهمن ۱۴۰۲ ساعت 0:13 | لینک ثابت | وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...ادامه مطلب

تحولات استراتژیک جهانی و ارتقاء نقش و جایگاه اقیانوس هند سید هادی زرقانی. دانشیار جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهد قاسم اکبری، دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهد چکیده :مناطق استراتژیک محدوده هایی هستند که به دلیل نقش و کارکرد آنها در استراتژی های اقتصادی، سیاسی، نظامی و ... از اهمیت بالایی برخودار بوده و عمدتا در مقیاس منطقه ای و جهانی مطرح هستند. نقش و اهمیت مناطق استراتژیک در جهان پایدار نیست و با توجه به تحولات ژئوپلیتیک،ژئواستراتژیکی، ژئواکونومیکی و همچنین پیشرفت های علمی و فناوری تغییر پیدا می کند. در دهه اخیر شاهد تغییر جایگاه و اهمیت اقتصادی و استراتژیک منطقه اقیانوس هند هستیم. در واقع، از نظر اقتصادی و استراتژیک مرکز ثقل جهان به تدریج از منطقه «اروپا-اقیانوس اطلس» به «آسیا-اقیانوس آرام» در حال تغییر کردن است و از اینرو منطقه اقیانوس هند به عنوان مجرای مهم تجارت و انرژی در حال ظهور است. اقیانوس هند بیش از 28 میلیون مایل مربع را پوشش می دهد و گستره ی آن از سواحل خلیج فارس و شرق آفریقا تا مجمع الجزایر مالایا و سواحل استرالیا را در بر می گیرد. مجاورت جمهوری اسلامی ایران با منطقه اقیانوس هند ایجاب می کند این تحولات استراتژیک مورد بررسی قرار گیرد. بر این اساس، این این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی به دنبال بررسی واکاوی این تحول استراتژیک جهانی و تاثیر آن بر اهمیت یابی نقش و کارکرد منطقه اقیانوس هند می باشد. این مقاله در اولین همایش فرصت‌ها و تهدیدهای نوپدید دریایی به صورت سخنرانی ارایه شده است . برای دریافت اصل مقاله اینجا کلیک کنید نوشته شده توسط سید هادی زرقانی در یکشنبه هفدهم دی ۱۴۰۲ ساعت 18:45 | لینک ثابت | وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...ادامه مطلب

وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...

مجله پژوهش های جغرافیای سیاسی (نوبت انتشار)مرتضی فیروزی 1 سیّد هادی زرقانی 2 هادی اعظمی 2 زهرا نسیمی 3چکیده :اسامی جغرافیایی در طول تاریخ همواره در معرض تغییروتحول بوده است. بعد از تشکیل دولت - ملت‌های مدرن در خاورمیانه و رواج ملی‌گرایی در این منطقه، در راستای ملت‌سازی در تمامی کشورهای منطقه نام‌های جغرافیایی نقش مهمی در تعریف هویت ملی آنان ایفا کرده است. این موضوع برای خلیج فارس نیز صدق می‌کند. بیشترین نام مورداستفاده برای خلیج فارس در متون و نقشه‌های تاریخی خلیج فارس بوده است. دراین‌رابطه، علی‌رغم تحقیقات زیادی که در خصوص نام خلیج فارس انجام‌گرفته شده است، به‌ندرت تحقیقات مرتبط دررابطه‌با مدخل خلیج فارس در فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های عثمانی انجام شده است.این پژوهش در تلاش است با روش تحلیلی و توصیفی، به ترجمه و بررسی مدخل‌های مربوط به خلیج فارس در فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های معتبر اواخر عثمانی و اوایل ترکیۀ نوین به‌منظور ارائه اطلاعات تاریخی در مورد خلیج فارس بپردازد. در این راستا مدخل‌های مرتبط با خلیج فارس در هفت نمونه از فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های عثمانی و ترکیه نوین مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.نتایج پژوهش نشان می‌دهد، مدخل خلیج فارس جایگاه ویژه در متون فوق داشته است و برای نام خلیج فارس، هر دو نام بحر فارس و بصره کورفزی یا خلیج بصره مورد استفاده قرار گرفته و ارجحیتی در استفاده از آن، حداقل در منابع بررسی‌شدة فوق دیده نمی‌شود. ولی خلیج فارس هم قبل و هم در آن دوران و همچنین دوران بعد از عثمانی نیز همیشه مورداستفاده قرار گرفته است.نوشته شده توسط سید هادی زرقانی در چهارشنبه پانزدهم آذر ۱۴۰۲ ساعت 7:9 | لینک ثابت | Adb وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...ادامه مطلب

پیشران های جدید کنترل هژمونیک و نظام ژئوپلیتیک جهانی در حال ظهورسید هادی زرقانیسیده الهام قبا سفیدیهمایش بین المللی هندسه نظم جدید جهانی چکیده :نظام ژئوپلیتیک جهانی مشتمل بر مناسبات ساختاری «قدرت» ها با هم است. تاریخ سیاسی جهان نشان می دهد، تبدیل حکومت ها به قدرت های هژمون در هر عصری، متکی بر تسلط آنها بر منابع استراتژیک قدرت و به عبارت دقیق تر«پیشران های کنترل هژمونیک» در همان دوره بوده است.بدین ترتیب، ونیزی ها با ناوگان گالی در قرن 14م، پرتغالی ها و هلندی ها با تسلط بر تجارت دریایی در قرن 15تا 17م،بریتانیا در قرون 18 تا 20 با تسلط بر مستعمرات و برتری در تولید منسوجات و آهن و در نهایت ایالات متحده آمریکا ابتدا با تولید فولاد،خودرو،صنایع الکترونیک و از سال 1992با برتری در حوزه فناوری اطلاعات، با تسلط بر پیشران های کنترل هژمونیک عصر خود توانستند به قدرت برتر نظام ژئوپلیتیک جهانی دست یابند. به نظر می رسد، پیشران های اصلی کنترل هژمونیک در نیمه اول قرن 21، ترکیبی از سه فناوری مدرن شامل«فناوری های ارتباطی-اطلاعاتی، رباتیک و هوش مصنوعی» است که می توان آن را در قالب مفهوم متاورس(جهان ماوراء) طرح کرد. متاورس و جهان ماوراء مفهوم نسبتا جدیدی است که دارای ماهیت، ویژگی ها و کارکردهای خاص خود است و به عقیده بسیار از اندیشمندان در آینده ای نزدیک تمامی ابعاد و شئون زندگی فردی و اجتماعی بشر را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای به بررسی نقش وکارکرد این سه فناوری جدید به عنوان پیشران های جدید کنترل هژمونیک بر ایجاد نظام ژئوپلیتیک جدید جهانی در آینده پیش رو می پردازد.نوشته شده توسط سید هادی زرقانی در چهارشنبه بیست و چهارم آبان ۱۴۰۲ وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...ادامه مطلب

وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...

وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...

وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی ...