وبلاگ تخصصی ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی

ژئوپلیتیک کریدورها و رقابت کشورهای همسایه با ایرانسیدهادی زرقانیدانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهدمعصومه قلی زادهدانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهددومین همایش بین المللی و چهارمین همایش ملی توسعه پایدار دریا محورچکیده:امروزه در جهان شبکه ای، مسیرها و کریدورهای ارتباطی هم در عرصه فضای جغرافیایی چه در خشکی، دریا و هوا و هم در فضای مجازی و عرصه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی و اتصال مراکز مالی جهان، از اهمیت زیادی برخوردار است. ایران کشوری است که از موقعیت استراتژیک چهارراهی و گذرگاهی برخوردار است و در طی تاریخ نیز از فرصت های این موقعیت مناسب در قالب مسیرهای سنتی مانند جاده ابریشم بهره برده است. در طی سه دهه اخیر نیز موقعیت ایران در قالب کریدورهای ارتباطی شمال-جنوب، شرق به غرب و ....مطرح بوده است. با توجه به وجود برخی چالش ها و موانع، به تدریج برخی کشورهای همسایه به عنوان مسیرهای جایگزین در برخی زمینه ها مطرح شده و جای ایران را گرفتند که به عنوان نمونه می توان به جایگزینی مسیر انرژی باکو-جیحان به جای مسیر جغرافیایی تر خزر-خلیج فارس و یا انتقال مسیر ترانزیت هوایی از ایران به کشورهای ترکیه، امارات و اخیرا ترکمنستان اشاره کرد. تجهیز سواحل و بنادر یکی از مهمترین پیش نیاز های اتصال یک کشور به کریدورهای بین المللی است. اخیرا کشور عراق با سرمایه گذاری عظیمی قصد تجهیز و بهره برداری از بندر فاو به عنوان یک حلقه اصلی در اتصال به کریدورهای جدید بین المللی از این مسیر را دارد. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به منابع معتبر به دنبال بررسی و تبیین مفهوم «ژئوپلیتیک کریدورها» و رقابت کشورهای همسایه ایران برای اتصال به کریدورهای بین المللی و به حاشیه رفتن مو, ...ادامه مطلب

نقش و جایگاه سواحل مکران و بندر چابهار در طرح های نوین تجارت دریاییسید هادی زرقانی .دانشیار جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهداولین همایش ملی آمایش سرزمین با تاکید بر دریا، بنادر و سواحلچکیده:جهان در قرن بیست و یک ماهیتی شبکه ای پیدا کرده است و شبکه های ارتباطی چه در حوزه فناوری های ارتباطات و اطلاعاتوچه شبکه های حمل و نقل دریایی، ریلی و زمینی نقش بسیار مهم و وروزافزونی یافته اند.در این جهان شبکه ای برخی مناطق در جهان به دلیل موقعیت »گذرگاهی- چهار راهی« از نقش و جایگاه مهمی برخوردارند و به مثابه یک گره گاه و کانون موجب اتصال شبکه های ارتباطی می شوند. به عنوان نمونه می توان به سواحل مکران و چابهار اشاره کرد که به مثابه گنجینه های پنهان و مغفول ایران، دارای موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئو استراتژیکی کم نظیری هستند.این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای به دنبال بررسی و واکاوی نقش سواحل مکران و به ویژه چابهار در طرح های نوین ارتباطی به ویژه در حوزه تجارت دریایی است.یافته های پژوهش نشان می دهد،ایجاد زیرساخت های مناسب بندری و استفاده از قابلیت های این سواحل؛ علاوه بر اینکه موجب گسترش تجارت دریایی در این منطقه می شود و افزایش سطح شاخص های توسعه یافتگی در این منطقه محروم را به دنبال دارد.در طرح های نوین تجارت دریایی نیز نقش و جایگاه مهمی خواهد داشت. به عبارت دقیق تر، این سواحل گرهگاه و هاب منطقه ای مناسبی برای طرح های ارتباطی منطقه ای مانند طرح کریدور شمال- جنوب و اتصال کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به آبهای آزاد است. علاوه بر این، تکمیل کننده مسیر جاده ابریشم دریایی چین است و همچنین می تواند ارتباط دهنده مسیر جاده ابریشم دریایی به مسیر جاده ا, ...ادامه مطلب

با سلام امیدوارم این وبلاگ زمینه ای باشد برای طرح مباحث،مقالات، تحلیلها، اخبار مربوط به  رشته جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک و همچنین آرتباط بیشتر بین دانشجویان و اساتید ارجمند جغرافیای سیاسی.   بخوانید, ...ادامه مطلب

مجله پژوهش های جغرافیای سیاسی (نوبت انتشار)مرتضی فیروزی 1 سیّد هادی زرقانی 2 هادی اعظمی 2 زهرا نسیمی 3چکیده :اسامی جغرافیایی در طول تاریخ همواره در معرض تغییروتحول بوده است. بعد از تشکیل دولت - ملت‌های مدرن در خاورمیانه و رواج ملی‌گرایی در این منطقه، در راستای ملت‌سازی در تمامی کشورهای منطقه نام‌های جغرافیایی نقش مهمی در تعریف هویت ملی آنان ایفا کرده است. این موضوع برای خلیج فارس نیز صدق می‌کند. بیشترین نام مورداستفاده برای خلیج فارس در متون و نقشه‌های تاریخی خلیج فارس بوده است. دراین‌رابطه، علی‌رغم تحقیقات زیادی که در خصوص نام خلیج فارس انجام‌گرفته شده است، به‌ندرت تحقیقات مرتبط دررابطه‌با مدخل خلیج فارس در فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های عثمانی انجام شده است.این پژوهش در تلاش است با روش تحلیلی و توصیفی، به ترجمه و بررسی مدخل‌های مربوط به خلیج فارس در فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های معتبر اواخر عثمانی و اوایل ترکیۀ نوین به‌منظور ارائه اطلاعات تاریخی در مورد خلیج فارس بپردازد. در این راستا مدخل‌های مرتبط با خلیج فارس در هفت نمونه از فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های عثمانی و ترکیه نوین مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.نتایج پژوهش نشان می‌دهد، مدخل خلیج فارس جایگاه ویژه در متون فوق داشته است و برای نام خلیج فارس، هر دو نام بحر فارس و بصره کورفزی یا خلیج بصره مورد استفاده قرار گرفته و ارجحیتی در استفاده از آن، حداقل در منابع بررسی‌شدة فوق دیده نمی‌شود. ولی خلیج فارس هم قبل و هم در آن دوران و همچنین دوران بعد از عثمانی نیز همیشه مورداستفاده قرار گرفته است.نوشته شده توسط سید هادی زرقانی در چهارشنبه پانزدهم آذر ۱۴۰۲ ساعت 7:9 | لینک ثابت | Adb, ...ادامه مطلب

پیشران های جدید کنترل هژمونیک و نظام ژئوپلیتیک جهانی در حال ظهورسید هادی زرقانیسیده الهام قبا سفیدیهمایش بین المللی هندسه نظم جدید جهانی چکیده :نظام ژئوپلیتیک جهانی مشتمل بر مناسبات ساختاری «قدرت» ها با هم است. تاریخ سیاسی جهان نشان می دهد، تبدیل حکومت ها به قدرت های هژمون در هر عصری، متکی بر تسلط آنها بر منابع استراتژیک قدرت و به عبارت دقیق تر«پیشران های کنترل هژمونیک» در همان دوره بوده است.بدین ترتیب، ونیزی ها با ناوگان گالی در قرن 14م، پرتغالی ها و هلندی ها با تسلط بر تجارت دریایی در قرن 15تا 17م،بریتانیا در قرون 18 تا 20 با تسلط بر مستعمرات و برتری در تولید منسوجات و آهن و در نهایت ایالات متحده آمریکا ابتدا با تولید فولاد،خودرو،صنایع الکترونیک و از سال 1992با برتری در حوزه فناوری اطلاعات، با تسلط بر پیشران های کنترل هژمونیک عصر خود توانستند به قدرت برتر نظام ژئوپلیتیک جهانی دست یابند. به نظر می رسد، پیشران های اصلی کنترل هژمونیک در نیمه اول قرن 21، ترکیبی از سه فناوری مدرن شامل«فناوری های ارتباطی-اطلاعاتی، رباتیک و هوش مصنوعی» است که می توان آن را در قالب مفهوم متاورس(جهان ماوراء) طرح کرد. متاورس و جهان ماوراء مفهوم نسبتا جدیدی است که دارای ماهیت، ویژگی ها و کارکردهای خاص خود است و به عقیده بسیار از اندیشمندان در آینده ای نزدیک تمامی ابعاد و شئون زندگی فردی و اجتماعی بشر را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای به بررسی نقش وکارکرد این سه فناوری جدید به عنوان پیشران های جدید کنترل هژمونیک بر ایجاد نظام ژئوپلیتیک جدید جهانی در آینده پیش رو می پردازد.نوشته شده توسط سید هادی زرقانی در چهارشنبه بیست و چهارم آبان ۱۴۰۲, ...ادامه مطلب

با سلام امیدوارم این وبلاگ زمینه ای باشد برای طرح مباحث،مقالات، تحلیلها، اخبار مربوط به  رشته جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک و همچنین آرتباط بیشتر بین دانشجویان و اساتید ارجمند جغرافیای سیاسی.   بخوانید, ...ادامه مطلب

طراحی مدل سنجش قدرت نرم کشورهای جهانسید جواد موسوی زارع سید هادی زرقانی مصطفی امیرفخریانفصلنامه جغرافیا . دوره 20. شماره 75طرح قدرت نرم از سوی جوزف نای راهبرد و تاکتیک جدیدی را برای رهبران سیاسی گشود؛ اما با توجه به اینکه بازی قدرت نرم از اصول و قواعد خاصی تبعیت می کرد؛ سیاستمداران را ترغیب به شناخت ظرفیت و موقعیت رقبا در نظم حاصل از این بازی کرد. همین امر موجب گردید مدل های متعددی از سوی مراکز تحقیقاتی مختلف جهت سنجش قدرت نرم کشورها طراحی شود؛ اما علیرغم تلاش‌های متعدد، این مدل ها از زوایای مختلفی مورد هجمه و نقد قرار گرفتند. لذا نظر به اهمیت موضوع سنجش قدرت نرم در طرح‌ریزی و اصلاح سیاست‌های داخلی و خارجی و از طرفی ضعف مدل‌های موجود، پژوهش کنونی با روش توصیفی–تحلیلی و اتکا به منابع معتبر کتابخانه‌ای و میدانی درصدد تحلیل مهم‌ترین منابع و شاخص‌های قدرت نرم و طراحی مدل سنجش قدرت نرم کشورها برآمد. از این ‌رو در بخش نخست با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای، مهم‌ترین متغیرهای مؤثر بر قدرت نرم کشورها در قالب شش مؤلفه(سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، علم و فناوری، نظامی و جغرافیایی)، 48 شاخص مفهومی و 245 متغیر عملیاتی گردآوری و تدوین شد. در بخش مطالعه میدانی و برای تعیین وزن شاخص‌ها و متغیرها، پرسشنامه‌ای به دو زبان فارسی و انگلیسی طراحی و در اختیار 550 نفر از کارشناسان قدرت نرم قرار گرفت. سپس با پیگیری‌های فراوان، نظرات 194نفر از پژوهشگران 33 کشور جهان دریافت و مورد تحلیل قرار گرفت و مدل نهایی سنجش قدرت نرم طراحی شد. درنهایت بر اساس مدل مزبور، قدرت نرم کشورها محاسبه و ساختار ژئوپلیتیک جهان با محوریت قدرت نرم نیز ترسیم گشت.برای دسترسی به اصل مقاله اینجا کلیک کنیدنوشته شده توسط سید هادی زرقانی د, ...ادامه مطلب

تحلیل عوامل موثر بر مکان یابی پاسگاه های مرزی با استفاده از سیستم استنتاج فازی (نمونه موری مناطق مرزی استان خراسان رضوی و افغانستان)ملیحه اخباری 1 سیّد هادی زرقانی 2 مسعود مینائیچکیده:مقدمه: امنیت مرزی به معنای جلوگیری از هرگونه اعمال خلاف قانون در طول مرزهای یک کشور و قانونی کردن تردد اشخاص و حمل و نقل کالا و حیوانات اهلی با رعایت ضوابط قانونی و از طریق‌دروازه‌های مجاز مرزی است. تلاش همه حکومت ها این است تاحد امکان مرزهای آن ها جز در برخی گذرگاه های توافق شده و مجاز غیرقابل نفوذ باشد. عوامل متعددی بر امنیت مرزهای یک کشور تاثیر می گذارند، از مهم ترین عوامل موثر بر کارکرد امنیتی مرزها، طرح ها و سیاست هایی است که کشورها در مورد کنترل مطلوب و موثر مرزهای خود به کار می برند. در این بین، مکان گزینی دقیق پاسگاهها و مراکز انتظامی مرزی یکی از مهمترین عوامل موثر در کنترل و مدیریت مطلوب مرز و استقرار امنیت در مرز و مناطق مرزی می باشد.هدف و روش تحقیق: این پژوهش در صدد بررسی و تحلیل عوامل موثر بر مکان گزینی پاسگاههای مرزی با استفاده از نرم افزارهای سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. جهت استخراج، بررسی و تحلیل اطلاعات مورد نیاز از تصاویر ماهواره لندست، سنجندهOLI در سال2018، نرم افزار ENVI5.3 و فنون سنجش از دور و همچنین نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و سیستم استنتاج فازی و ahp استفاده شده است.نتجه گیری: در نهایت نقشه خروجی در سه کلاس کاربری های مناسب، متوسط و نامناسب طبقه بندی گردیده است. شایان ذکر است برای انجام تحلیل ها از 13 معیار؛ کاربری اراضی، شیب،درنوبت چاپ در مجله پژوهش های جغرافیای سیاسی نوشته شده توسط سید هادی زرقانی , ...ادامه مطلب

سیّد هادی زرقانی , فیاض گل مظلوم یارمجله پژوهش های جغرافیای سیاسی .(در نوبت چاپ)چکیدهایجاد کشورها بر بنیاد مرزها محصول نیمه دوم سده نوزده و افغانستان یکی از اولین کشورهایی است که بر این بنیاد ایجاد شده است. مرزهای سیاسی کنونی افغانستان از نوع مرزهای تحمیلی بوده که عمدتاً تحت تأثیر منازعات و رقابت­های سیاسی بین دو قدرت انگلیس و روسیه تزاری در قرن 19 و در جریان بازی بزرگ جهت جلوگیری از رویارویی مستقیم این دو قدرت در منطقه آسیای مرکزی به وجود آمده است و در این دوره افغانستان را به عنوان یک منطقه حایل بین خودشان قرار داده و مرزهای سیاسی آن کشور را طی چندین معاهده تعیین و تثبیت نمودند. در این میان معاهده دیورند و مسئله پشتونستان بسیار بااهمیت است زیرا تحولات افغانستان بعد از عقد معاهده دیورند وارد فاز جدیدی شد که با گذشت زمان و تغییرات بزرگی چون خروج انگلیس از شبه قاره و استقلال هند نه تنها نتوانست اصل و ماهیت منازعات مرتبط به مرزهای جنوبی افغانستان را حل و فصل نماید بلکه با ظهور کشور پاکستان و تضاد منافع بین این دو کشور همسایه، بر پیچیدگی حوادث و رخدادها افزوده شد که تا به امروز نیز ادامه دارد. تحقیق حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه‌ای به دنبال بررسی نقش قدرت‌های بزرگ همچون انگلیس و روسیه در شکل‌گیری مرزهای سیاسی افغانستان به ویژه مرز دیورند و پیامدهای منفی آن برای کشور افغانستان و نقش آن در ایجاد اختلاف بین افغانستان و پاکستان می‌باشد.نوشته شده توسط سید هادی زرقانی در دوشنبه سی و یکم مرداد ۱۴۰۱ ساعت 12:26 | لینک ثابت | بخوانید, ...ادامه مطلب

با سلام امیدوارم این وبلاگ زمینه ای باشد برای طرح مباحث،مقالات، تحلیلها، اخبار مربوط به رشته جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک و همچنین آرتباط بیشتر بین دانشجویان و اساتید ارجمند جغرافیای سیاسی. بخوانید, ...ادامه مطلب

تحلیل تنگناهای هیدروپلیتیک ترکمنستان در رابطه با همسایگانفصل نامه پژوهش های جغرافیای سیاسی. دوره 4. شماره 2 . تابستان 98سیّد هادی زرقانی ،ملیحه اخباری ،ندا چاره ئی ،نجمه محمودیکشورهایی که از حیث منابع, ...ادامه مطلب

مقایسه تطبیقی فعالیت های اقتصادی ایران و ترکیه در آسیای مرکزی                   سید هادی زرقانی* ، راحله احمدی ، سیده زهرا موسوی          مجله مطالعات آسیای جنوب غربی.دوره 2. شماره 6. تابستان 1398. , ...ادامه مطلب

حکمرانی خوب در دولت‌های محلی: تمرکز‌زدایی                                            سید هادی زرقانی. ابراهیم احمدی                                                                            فصلنامه د, ...ادامه مطلب

                   نقش ,پدیده, های ,ژئومرفولوژیکی, در دفاع و ,امنیت, ,مرزهای, شمال شرقی                                    فصلنامه علوم و فنون مرزی محبوبه نیکبخت1؛ سیدرضا حسین زاده 2؛ سیدهادی زرقانی2؛ مسعود , ...ادامه مطلب

                مولفه‌های احتمال وقوع و شدت اثر تهدیدات انسان‌محور و طبیعت‌پایه   در زیرساخت آب شهریفاطمه بخشی شادمهری بخشی شادمهری۱ ، سید هادی زرقانی ۲، امیدعلی خوارزمی۱۱- گروه جغرافیا، دانشکده ادب, ...ادامه مطلب