تغییرات مرفولوژیک رودخانه های مرزی‌ و نقش آن در تنش‌های هیدروپلیتیک

تغییرات, مرفولوژیک, رودخانه, های مرزی‌ و نقش آن در تنش‌های هیدروپلیتیک,

 سید هادی زرقانی، دانشیار جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهد

[email protected]

ابراهیم احمدی، دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهد

عاصمه مرادی، دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده :

       هیدروپلیتیک به عنوان مبحثی مهم در جغرافیای سیاسی، به مطالعة نقش و کارکرد آب در مناسبات سیاسی اعم از منازعه و درگیری، تعامل و همکاری، رقابت و تقابل در تمام سطوح و مقیاس‌ها می‌پردازد. در ایجاد چالش هیدروپلیتیکی؛ به ویژه در مورد رود های مشترک مرزی، زمینه ها و علل مختلف طبیعی، اقلیمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نقش موثری دارند. ویژگی ها و فرایند های ژئومورفولوژی بستر و مسیر رود های مرزی یکی از مهمترین عوامل موثر در بروز اختلاف و چالش بر سر منابع آب مشترک مرزی می باشد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به منابع معتبر، در صدد پاسخگویی به این سوال است که عوامل و متغیرهای ژئومورفولوژیک چگونه و تا چه میزان بر بروز چالش هیدروپلیتیکی بین کشورها نقش دارند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، تغییرات مورفولوژیکی رودخانه‌ها (چه به صورت طبیعی و چه به سبب عوامل انسانی) موجب بروز چالش هیدروپلیتیکی بین کشورها به‌ویژه در مورد رودهای مشترک مرزی می‌شود. در حقیقت تغییر مسیر رودخانه به تبع از ویژگی‌های مورفولوژیکی آن، باعث جابه‌جایی حدود مرزی دو یا چند کشور هم‌مرز می‌شود که در نتیجه آن به وسعت سرزمینی  کشوری افزوده و یا از آن کاسته می‌شود. این مسئله علاوه بر اینکه روابط سیاسی و دیپلماتیک دو یا چند کشور هم‌مرز را تحت شعاع قرار می‌دهد، بر سایر مسائل (اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) آنها (و بخصوص بر کیفیت زندگی مرز‌نشینان) اثرات منفی بر جای خواهد گذاشت.

  واژگان کلیدی: رودهای مرزی، ژئومورفولوژی، چالش مرزی، هیدروپلیتیک   

این مقاله در همایش ملی دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا ارائه شده است  .